Kard. Cantalamessa: shpirti i botës, si virus, hyn dhe ndryshon

Osservatore Romano

Debatet mbi fenë dhe arsyen, më saktë "për arsyen dhe zbulesën", ndikohen "nga një disimetri radikale": besimtari ndan "arsyen me ateistin; ateisti nuk e ndan besimin në zbulesën me besimtarin". Këtë nënvizoi kardinali Raniero Cantalamessa, predikatar i Shtëpisë Papnore, gjatë predikimit të dytë të Kreshmës, mbajtur në Sallën Pali VI, paraditen e 1 marsit. Duke komentuar temën e reflektimit, marrë nga Ungjilli i Gjonit - "Unë jam drita e botës" – Kard. Cantalamessa vërejti se, ndërsa besimtari "flet gjuhën e bashkëbiseduesit ateist", ky i fundit "nuk e flet gjuhën e palës tjetër". Për këtë arsye - theksoi  - "debati më i drejtë për fenë dhe arsyen është ai që zhvillohet nga i njëjtit person, ndërmjet fesë dhe arsyes". Ka – kujtoi -  "raste të famshme në historinë e mendimit njerëzor të njerëzve, të cilët nuk mund të dyshohen për pasion identik si për arsyen ashtu edhe për besimin": ndërmjet tyre, Agustini i Ipponës, Tommaso d’ Aquino, Blaise Pascal, Søren Kierkegaard, John Henry Newman. Konkluzioni në të cilin arriti secili prej tyre është se "akti suprem i arsyes njerëzore është të pranojë se ka diçka mbi të". E edhe ajo që "e fisnikëron më shumë arsyen, sepse tregon aftësinë e saj për të kapërcyer vetveten". Feja nuk është "kundër arsyes, por presupozon arsyen", ashtu si "hiri presupozon natyrën".

Duke reflektuar mbi shprehjen “drita e botës”, kardinali theksoi se ajo ka dy kuptime themelore. E para është se Krishti "është drita e botës, pasi e tija është zbulesa supreme dhe përfundimtare e Perëndisë për njerëzimin". Risia konsiston në "faktin unik dhe të papërsëritshëm se zbuluesi është vetë zbulesa". Cantalamessa kujtoi se profetët flisnin në vetën e tretë: "Kështu thotë Zoti!", ndërsa Jezusi flet në vetën e parë: "Unë po ju them!". Në Krishtin «mjeti i transmetimit është me të vërtetë mesazhi; i dërguari është mesazhi”. Kuptimi i dytë është se Jezusi është drita e botës në atë që ai «hedh dritë mbi botën, domethënë i zbulon botën vetes; bën që çdo gjë të shihet në dritën e të duhur të saj, ashtu siç është përpara Perëndisë". Nga ky këndvështrim – vijoi të shpjegojë – drita, që është Krishti, "ka pasur gjithmonë një konkurrent të ashpër: arsyen njerëzore".

Duke zhvilluar temën e përgjithshme të predikimeve të Kreshmëve të këtij viti - kushtuar meditimit mbi të mëdhenjtë "Unë jam" (Ego eimi), shqiptuar nga Jezusi në Ungjillin e Gjonit - kardinali u ndalua tek një keqkuptim tjetër, që duhet sqaruar në lidhje me dialogun ndërmjet fesë dhe arsyes. “Kritika e zakonshme që u drejtohet besimtarëve - kujtoi - është se ata nuk mund të jenë objektivë, pasi feja ua imponon që në fillim përfundimin ku duhet arritur”. Me fjalë të tjera, "vepron si parakuptim dhe si paragjykim". Mirëpo, nuk i kushtohet rëndësi faktit se “i njëjti paragjykim vepron, në drejtim të kundërt, edhe te shkencëtari apo filozofi jobesimtar, madje në mënyrë edhe më të fortë”. Nëse pranohet se Zoti nuk ekziston, se “e mbinatyrshmja nuk ekziston dhe se mrekullitë janë të pamundura, edhe përfundimi paracaktohet që në fillim”.

Ka, sqaroi kardinali, vetëm dy zgjidhje të mundshme për tensionin ndërmjet fesë dhe arsyes: ose të zvogëlohet feja "brenda kufijve të arsyes së pastër", ose të thyejë kufijtë e arsyes së pastër dhe "të hidhet në thellësi". Sipas kardinalit, ky ligjërim, “përpara se të bëhet  debat ndërmjet “nesh dhe atyre”, ndërmjet besimtarëve dhe jobesimtarëve, duhet të jetë  debat ndërmjet vetë besimtarëve”. Lloji më i keq i racionalizmit "nuk është  i jashtëm, por i brendshëm i teologjisë".

Nuk është rastësi, theksoi predikatari, që veçanërisht në Perëndim, teologjia "gjithnjë e më shumë është larguar nga fuqia e Shpirtit, për t'u mbështetur në urtinë njerëzore". Racionalizmi modern kërkon që krishterimi "ta paraqesë mesazhin e tij në mënyrë dialektike, domethënë ta nënshtrojë atë në të gjitha aspektet në kërkim dhe diskutim", në mënyrë që të mund të përshtatet me "përpjekjen e përgjithshme, filozofikisht të pranueshme të një mirëkuptimi të përbashkët dhe gjithmonë të përkohshëm" të fatit njerëzor dhe të universit". Por duke vepruar kështu, "shpallja e vdekjes dhe e ringjalljes së Krishtit i nënshtrohet një shembulli tjetër, që konsiderohet superior". Nuk është më "një kerygmë, por vetëm një hipotezë mes shumë të tjerave".

Frati kapuçin theksoi rrezikun e natyrshëm në këtë afrim me teologjinë: "Zoti është objektivizuar", bëhet "objekt për të cilin flasim, jo subjekt me të cilin - ose në praninë e të cilit - flasim, bëhet "ai" ose më keq, "ajo" – e kurrë "ti"». Është reagimi i kundërt për ta bërë teologjinë "shkencë". Në fakt, detyra e parë e atyre që “bëjnë shkencë është të jenë neutralë në lidhje me objektin e kërkimit të tyre; por a mund të jetë dikush asnjanës kur ka të bëjë me vetë Zotin?”. Kështu, pasoja e kësaj mënyre të studimit të teologjisë është se "bëhet gjithnjë më shumë dialog me elitën akademike të çastit e gjithnjë e më pak ushqim për besimin e popullit të Zotit". Nga kjo situatë, theksoi Cantalamessa, "ne mund të dalim vetëm me lutje, duke folur me Zotin, e edhe para se të flasim për Zotin".

Para se të përfundonte, kardinali u kthye tek kuptimi i dytë i shprehjes "drita e botës", duke theksuar kuptimin "instrumental" sipas të cilit Jezusi është drita e botës pasi "hedh dritë mbi të gjitha sendet; bën ndaj botës - çka bën dielli ndaj tokës”. Edhe në këtë kuptim, Krishti dhe Ungjilli i tij kanë një konkurrent që është më i “rrezikshëm nga të gjithë”: bota. Rreziku i përshtatjes me të, shpjegoi ai, është i barazvlefshëm, "në sferën fetare dhe shpirtërore, me atë që, në sferën shoqërore, ne e quajmë laicizëm".

Në origjinën e mendësisë së botës - vijoi predikatari - ka shumë shkaqe, por kryesore është kriza e fesë". Në këtë drejtim, kardinali kujtoi "shpirtin e botës", të cilin Shën Pali Apostull e konsideron si antagonist i drejtpërdrejtë i "Shpirtit të Zotit". Rol vendimtar “luan në të opinioni publik”: sot mund të quhet “shpirti në ajër”, sepse përhapet sidomos “në ajër, nëpërmjet mjeteve të komunikimit virtual”. Tundimi është të përshtatesh “me frymën e kohës”. E për të përshkruar "veprimin gërryes të shpirtit të botës", Kardinali Cantalamessa e krahasoi me atë të një virusi kompjuterik. Ai – paralajmëroi - depërton «nëpërmjet njëmijë kanalesh, si ajri që thithim, dhe sapo hyn, i ndryshon modelet tona të funksionimit:  e zëvendëson modelin "Krishti",  me modelin "bota".