Psalm na niedzielę: Bóg towarzyszy ludziom z marginesu

Jak pisze o. Piotr Kwiatek, „są takie psalmy, które działają jak oddech po długim zanurzeniu w głębinie”. Takim jest właśnie psalm 146, który „otwiera płuca duszy”. Psalmista wylicza, że Bóg jest tym, który karmi, wyzwala, podnosi, strzeże, uzdrawia, miłuje. „To wyliczenie działa jak litania nadziei, jak mantra dla zranionego serca” - komentuje autor psalmoterapii. Psalm ten „przenosi punkt ciężkości z kruchego ludzkiego ‘ja’ na trwałego Boga”.

Bóg konkretu i wierności

Pierwsza część psalmu III Niedzieli Adwentu „uderza w samo sedno ludzkiej potrzeby bezpieczeństwa”. To Bóg jest tym, który „wiary dochowuje na wieki” (Ps 146, 6c). „W psychologii więzi (attachment theory) mówi się o bezpiecznej bazie – potrzebujemy kogoś, kto nie zniknie, gdy pojawią się trudności. Bóg jest tu przedstawiony jako ten, który odpowiada na podstawowe deficyty: głód i brak wolności” - czytamy w komentarzu o. Piotra Kwiatka. 

Psalmista pisze o Bogu: „Uciśnionym wymierza sprawiedliwość, chlebem karmi głodnych” (Ps 146, 7). Jak komentuje zakonnik, „w ujęciu poznawczym, ten fragment uczy nas przekierowania uwagi z braku na Źródło”. O. Kwiatek dodaje, że „midrasz Tehillim zauważa, że człowiek ma naturalną skłonność, by ‘wesprzeć się na ramieniu, które w końcu opada’, bo każde ludzkie ramię kiedyś się męczy. Psalm nie uderza w człowieka, lecz w złudzenie, że człowiek jest zbawicielem”. 

Jednocześnie psalm 146 nie stanowi zachęty do nieufności wobec ludzi. On zaprasza do „uwolnienia się od oczekiwań, których żaden człowiek nie jest w stanie unieść”.

Terapeuta, który prostuje plecy

Analizowany psalm ukazuje Boga-Terapeutę, który pracuje z ciałem i duchem. „Pan przywraca wzrok ociemniałym, Pan dźwiga poniżonych” (Ps 146, 8). Jak przypomina komentator psalmu dla Centrum Heschela KUL, „utrata wzroku w Biblii to nie tylko dramat fizyczny, ale także obraz serca, które nie widzi już dobra, możliwości, nowych dróg”. Poza tym „w depresji świat naprawdę ciemnieje: człowiek widzi tylko to, co potwierdza jego rozpaczliwą narrację o sobie – i właśnie w tym sensie Bóg ‘przywraca wzrok’, otwierając na inne, jaśniejsze interpretacje własnej historii”. 

Słowo „poniżeni” (kefufim) oznacza dosłownie kogoś zgiętego wpół, przytłoczonego ciężarem życia. „Bóg wykonuje tu gest podniesienia podbródka człowieka, by ten spojrzał w górę - pisze autor psalmoterapii. - To przywrócenie godności. Kiedy czujemy się zmiażdżeni przez stres czy porażki, psalm 146 przypomina, że Bóg jest siłą prostującą nasz ‘duchowy kręgosłup’”. Kapucyn dodaje: „Rabbi Nachman z Bracławia nauczał, że ‘człowiek musi każdego dnia znajdować w sobie dobre punkty (hebr. nekudot tovot), by podnieść się z upadku’ – Bóg jest tym, który te punkty oświetla, przywracając wzrok tam, gdzie my widzieliśmy tylko ciemność”.

Poza tym „Pan strzeże przybyszów” (przychodniów). Ten fragment dotyka doświadczenia bycia obcym, migrantem, osobą wyrwaną ze swojego kontekstu. „Psalm 146 zapewnia, że właśnie tam, gdzie czujesz się najmniej ‘u siebie’, Bóg pełni straż – nie po to, by kontrolować, ale by chronić twoją delikatną godność i towarzyszyć w procesie odnajdywania domu w samym sobie”.

Obrońca relacji i strażnik granic

Bóg jest również tym, który „ochrania sierotę i wdowę” (Ps 146, 9), a zatem osoby w starożytnym Izraelu znajdujące się w szczególnie tragicznym położeniu. „Psychologicznie ‘sierota i wdowa’ to archetypy naszych wewnętrznych stanów opuszczenia i bezradności. Bóg wkracza w puste miejsce po zerwanych więziach jako Ojciec i Obrońca” - wskazuje o. Piotr Kwiatek. Jednocześnie „zło, manipulacja i krzywda nie są przez Boga ignorowane. Sprawiedliwość jest formą miłości, która mówi ‘nie’ destrukcji”. 

Wierny Towarzysz

Bóg jest wiernym Towarzyszem ludzi z marginesu – „także tego wewnętrznego marginesu, który nosimy w sobie”. Psalm 146 uczy nas „nazywać potrzeby, rozpoznawać przemoc – również tę subtelną – i szukać oparcia w Kimś większym niż nasze lęki”. Psalm jest zaproszeniem do „uzdrowienia spojrzenia, dotknięcia wstydu i doświadczenia, że tam, gdzie czujemy się najbardziej obcy, Bóg jest najbardziej ‘u siebie’”. Psalmista pokazuje drogą od „życia opartego na kontroli i strachu do życia budowanego na zaufaniu, że Ktoś większy ‘króluje na wieki’ również nad tym, czego nie rozumiemy”. Psalm staje się jeszcze bardziej wymowny w życiu Jezusa Chrystusa - Boga z nami. 

Piotr Kwiatek OFMCap – doktor psychologii, kapłan i zakonnik Krakowskiej Prowincji Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów. Ukończył trzyletni program terapii Gestalt w Filadelfii (USA). Ponadto odbył szkolenie w Instytucie Alberta Ellisa z Racjonalno-Emotywnej Terapii Behawioralnej (REBT) w Nowym Jorku. Prowadzi zajęcia z interwencji pozytywnych na Uniwersytecie SWPS – studia rekomendowane przez założyciela nurtu psychologii pozytywnej, prof. Martina E.P. Seligmana. 

Jest autorem książek z serii psychologia pozytywna i wiara oraz „Psalmoterapia” i „Zeszyt ćwiczeń do psalmów”. Twórca darmowej aplikacji „Dobroteka 2.0” wzmacniającej dobrostan, więcej: www.piotrkwiatek.com 

Centrum Heschela KUL